Ocena płodności jest ważnym elementem świadomego planowania rodziny. Istnieją badania pozwalające określić szanse pary na zajście w ciążę. Obejmują one m.in. badania hormonalne wykonywane z krwi, ultrasonograficzne oraz badania genetyczne. Badanie płodności należy wykonać, kiedy od kilku miesięcy para bezskutecznie stara się o dziecko, para chce ocenić i/lub poprawić parametry nasienia oraz kobieta i potencjalni rodzice chcą mieć gwarancję, że są płodni.
Spis treści:
Kobieta rodzi się z określoną liczbą komórek jajowych, które stanowią tzw. rezerwę jajnikową. Pula jest jednak zmienna – zapas jajeczek kurczy się z każdym kolejnym cyklem. Wiąże się to ze spadkiem płodności kobiety, który można zauważyć już ok. 30 życia. Pary decydują się na badania płodności najczęściej wtedy, gdy mają problem z poczęciem dziecka.
Do oceny stanu rezerwy jajnikowej służą badania hormonalne, w tym badanie poziomu hormonów AMH oraz FSH. U kobiety hormon AMH (hormon antymüllerowski) wytwarzany jest w pęcherzykach jajnikowych. Badając stężenie tego hormonu można określić ile posiada ona jeszcze komórek jajowych i jakiej są one jakości.
Badanie płodności – AMH – jest produkowany w pęcherzykach antralnych poprzez komórki ziarniste, które otaczają komórki jajowe będące już gotowe do wzrostu. Na podstawie danego hormonu anty-Müllerowskiego można świadomie zaplanować odpowiedni moment, który będzie kluczowy podczas starania się o dziecko, a przy okazji można dopasować odpowiednią metodę leczenia dla pary, która zmaga się z problemem z zajściem w ciążę. Ocena rezerwy jajnikowej wskazuje także na problem przedwczesnego wygasania czynności jajników, jak również pozwala na przewidzenie właściwego momentu wejścia w okres menopauzy. Ponadto badanie płodności AMH nie zależy od cyklu menstruacyjnego, dzięki czemu można wykonać je w dowolnym dniu.
To badanie płodności będzie ważne zwłaszcza dla tych kobiet, które pomimo regularnej menstruacji nie mogą zajść w ciążę. Jest podstawą diagnostyki niepłodności partnerskiej. Wykonuje się go również u kobiet z podejrzeniem zespołu policystycznych jajników.
Drugi z wymienionych hormonów FSH (folitropina) jest hormonem produkowanym przez przysadkę mózgową. Bierze on udział w produkcji estrogenów i umożliwia dojrzewanie pęcherzyka Graffa. Hormon LH rozpoczyna z kolei owulację, czyli moment, w którym dojrzały pęcherzyk Graffa pęka w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego, uwalniając komórkę jajową. Dodatkowo FSH pobudza też syntezę estrogenów oraz progesteronu, regulującecykl owulacyjny kobiety i warunkują płodność, a nawet zapewniają właściwy przebieg ciąży. To badanie wykonuje się z badaniem hormonu LH i estradiolem. Zarówno analiza FSH, jak i estradiolu pozwalają określić rezerwę jajnikową, a stosunek stężenia FSH oraz LH umożliwia stwierdzenie zaburzenia funkcji przysadki mózgowej i to stanowi jedno z kluczowych kryteriów rozpoznawczych zespołu policystycznych jajników – PCOS. Zaleca się, żeby te badania wykonać już pomiędzy 2 a 3 dniem cyklu.
Zobacz też: Leczenie farmakologiczne niepłodności u kobiet
Wydolność jajników lekarze sprawdzają również za pomocą badań ultrasonograficznych. Tym co ich interesuje są tzw. pęcherzyki antralne, czyli pęcherzyki o średnicy ok. 2-8 mm, które rosną pod wpływem działających na nie hormonów.
Jeśli jest ich więcej niż 5, oznacza to, że rezerwa jajnikowa u kobiety jest na odpowiednim poziomie. Badania USG wykonuje się również do oceny stanu wewnętrznych narządów rodnych – położenia i budowy macicy oraz jajników.
W przypadku mężczyzn lekarz może zlecić wykonanie badania USG jąder i moszny. Dzięki temu specjalista będzie mógł ocenić budowę oraz unaczynienia jąder i najądrzy oraz powrózka nasiennego. Przeprowadza się je szczególnie po przebytych urazach jąder, bólu moszny, podejrzenia guza i przede wszystkim podczas monitorowania efektów, jak również postępowania leczenia. USG jąder można wykonać bezpłatnie na podstawie refundacji NFZ. Kiedy pacjent wykonuje to badanie w gabinecie prywatnym to jego koszt mieści się w granicy od 60 do 100 złotych.
Badanie nasienia (seminologiczne) jest badaniem określającym jakość męskiego nasienia – ogólnej liczby plemników w spermie, szybkości ich poruszania się, budowy, a nawet koloru, lepkości czy zapachu analizowanej próbki ejakulatu. Badanie seminologiczne jest podstawowym badaniem służącym do oceny męskiej płodności
Gdy podstawowe badania płodności nie przyniosą odpowiedzi na pytanie o przyczynę problemów z zajściem w ciążę, wtedy para jest już kierowana na bardziej szczegółowe badania, w tym zlecone przez genetyka badania genetyczne.
Zaleca się, żeby przed badaniem nasienia zachować abstynencję seksualną przez czas od 2 do 7 dni. Potrzebny materiał trzeba pobrać na drodze masturbacji. Może on zostać oddany na dwa sposoby. Jednym z nich jest specjalne intymne pomieszczenie w danej klinice po wcześniejszym zarezerwowaniu sobie terminu albo można go dostarczyć do wskazanej placówki maksymalnie do 30 minut od chwili jego pobrania. Następnie zostaje on przekazany do analizy w jałowym pojemniku, który jest identyczny jak w przypadku badania moczu.
Cena badania niepłodności, a dokładniej badania nasienia mieści się w granicy około 240 złotych. Należy jednakże pamiętać, iż ostateczny koszt tego badania zależy od wybranej placówki, gdyż ceny mogą nieco się różnić. Zwykle podstawowe badanie nasienia w niektórych placówkach wynosi blisko 70 złotych, a opcja rozszerzona to ponoszenie kosztów w granicach od 140 do 240 złotych.
Nieprawidłowe wyniki badania nasienia mogą być związane z nadmiarem żelaza w organizmie, które odkłada się w narządach i prowadzi do ich uszkodzenia. Żelazo odkładające się w jądrach prowadzi do zaburzenia ich funkcjonowania i nieprawidłowości w ilości i jakości nasienia. [2] Jednym z powodów występowania nadmiaru żelaza u mężczyzny może być hemochromatoza. W przypadku tej choroby istotna jest prawidłowa i szybka diagnoza, gdyż na wczesnym jej etapie możliwe jest jeszcze cofnięcie wielu objawów. Czytaj więcej: Hemochromatoza a zaburzenia seksualne
Kariotyp to badanie, które lekarz genetyk zleci niepłodnej parze w pierwszej kolejności. Oczywiście zanim to zrobi przeprowadzi jeszcze dokładny wywiad lekarski. Badaniem kariotypu można wykryć już niewielkie zmiany w chromosomach (DNA), które nie dają widocznych objawów, a które mogą obniżyć płodność człowieka – zarówno kobiety, jak i mężczyzny.
Z tego też względu badaniem powinno się objąć obojga partnerów. Diagnostyka może poszerzona o detekcję określonych mutacji – innych w przypadku kobiet i innych w przypadku mężczyzn.
Jeśli kobieta ma problemy hormonalne może to oznaczać, że jest nosicielką mutacji w genie SCRAB1. Hamuje ona produkcję progesteronu – hormonu płciowego, niezbędnego do zajścia w ciążę i jej późniejszego utrzymania.
Prowadzący do zaburzeń produkcji komórek rozrodczych i braku miesiączki wrodzony przerost kory nadnerczy jest z kolei skutkiem mutacji w genie o nazwie CYP21 – jego też warto zbadać jeśli poszukujemy genetycznego czynnika niepłodności. Przerwać pracę jajników u kobiety może natomiast mutacja w genie FMR1, która przyczynia się rozwoju zespołu łamliwego chromosomu X.
Badaniem genetycznym, które warto rozważyć w przypadku podejrzenia niepłodności u mężczyzny jest badanie na obecność mutacji w genie CFTR. Choć jest to mutacja kojarzona głównie z mukowiscydozą – wielonarządową chorobą o podłożu genetycznym, to nie wszyscy wiedzą, że wywołuje ona również niepłodność u mężczyzn.
Gęsty śluz, który u osób cierpiących na mukowiscydozę produkowany jest w nadmiarze, zatyka nie tylko kanaliki płucne, ale też nasieniowody. Na skutek ich niedrożności sperma bywa całkowicie pozbawiona plemników, co dla mężczyzny oznacza tzw. azoospermię. Nasieniowody pacjenta będącego nosicielem tej mutacji mogą się również wcale nie wykształcić.
Polecamy również: Mukowiscydoza a niepłodność
Niepłodna para, po zastosowaniu odpowiedniej terapii, może doczekać się zdrowego potomstwa. To jaki sposób leczenia niepłodności będzie dla niej najlepszy zależy oczywiście od tego, co tę niepłodność wywołało.
W przypadku niepłodności uwarunkowanej czynnikami genetycznymi odpowiedzi na pytanie o najlepszą metodę leczenia niepłodności należy szukać przede wszystkim u genetyka. Po rozmowie z pacjentami i zapoznaniu się z wynikami przeprowadzonych badań wskaże on najlepsze z możliwych rozwiązań.
Źródła:
[2] K. L. Becker (red.), Principles and Practice of Endocrinology and Metabolism, Lippincott Williams & Wilkins 2001.
Przeczytaj więcej:
Autor: www.badaniaprenatalne.pl
Artykuł jest chroniony prawami autorskimi. Niedopuszczalne jest zwielokrotnianie, modyfikowanie, publiczne odtwarzanie i / lub udostępnianie Serwisu, jego części, materiałów w nim zamieszczonych i / lub ich części, za wyjątkiem przypadków wskazanych w obowiązujących w tym zakresie przepisach prawa.
Data publikacji: 23/04/2021, Data aktualizacji: 30/05/2022
Zobacz także
Dodaj komentarz