Zespół policystycznych jajników (PCOS) to najczęstsza przyczyna niepłodności. Polega na pojawieniu się zaburzeń hormonalnych u kobiety, które powodują m.in. kłopoty z owulacją, obecność zbyt dużej ilości androgenów oraz cysty na jajnikach. Przy PCOS kobieta ma nieregularne miesiączki, mogą pojawić się nadmierne owłosienie czy trądzik.
Spis treści:
Zespół policystycznych jajników (PCOS) polega na obecności nieprawidłowości związanych z hormonami – zbyt dużego stężenia LH i wahań FSH. Z tego powodu w jajnikach produkowanych jest za wiele małych i niedojrzałych pęcherzyków Graafa, które nie uwalniają komórek jajowych, a obumierają.
W konsekwencji nie może powstać ciałko żółte poziom progesteronu we krwi nie wzrasta przy równoczesnym nadmiarze androgenów (hormonów męskich). Skutkuje to brakiem owulacji zatem niemożliwe jest zapłodnienie. Co więcej, obumarłe pęcherzyki osadzają się w jajnikach, tworząc małe torbiele – cysty.
Głównym objawem choroby są nieregularne miesiączki – mogą pojawiać się nawet co 3-4 miesiące, długie cykle miesięczne (35-40 dni) lub bardzo skąpe krwawienia. Pojawia się także tycie (głównie w talii), często zupełnie niezwiązane z ilością spożywanych kalorii.
W przebiegu zespołu policystycznych jajników dochodzi do zaburzeń metabolicznych, których efektem mogą choroby układu sercowo-naczyniowego, dróg żółciowych, jak i cukrzycy typu 2.
Z powodu nadmiaru męskich hormonów (tzw. hiperandrogenizm) przy PCOS wiele kobiet skarży się również na nadmierne owłosienie czyli hirsutyzm, zwłaszcza na twarzy, plecach udach czy w okolicach bikini. W niektórych przypadkach obserwuje się zmianę sylwetki ciała oraz obniżenie głosu.
Jednocześnie kobiety skarżą się na przerzedzenie włosów na głowie, w tym zakola. Choroba objawia się też pojawieniem trądziku na twarzy, klatce piersiowej i plecach, nadciśnieniem czy podwyższonym poziomem cukru we krwi. Jeśli kobieta stara się o dziecko, przy PCOS jest to bardzo utrudnione, a na USG widoczne są torbiele na jajnikach.
Zdarza się, że początkowe objawy zespołu policystycznych jajników pojawiają się w dzieciństwie i powodują zbyt wczesne dojrzewanie u dziewczynek.
Zobacz też: Oznaki ciąży – jak rozpoznać ciążę?
Szanse na naturalne poczęcie dziecka u kobiety z PCOS zależą od rodzaju zaburzeń oraz stadium zaawansowania choroby. Jeśli PCOS ma łagodny przebieg, to, pomimo że do owulacji dochodzi rzadko, kobieta może zostać matką. Jeśli natomiast przebieg PCOS jest ciężki i wymaga zastosowania farmakoterapii, by kobieta zaszła w ciążę, może być konieczne podanie leków stymulujących jajeczkowanie.
Jeśli chodzi zespół PCOS i ciążę, duże znaczenie w kontekście powodzenia starań o dziecko ma wiek przyszłej mamy. Im starsza jest bowiem kobieta, tym silniej występują u niej objawy zespołu policystycznych jajników i tym trudniej jest jej zajść w ciążę. W związku z tym lekarze zalecają, by kobiety ze zdiagnozowanym zespołem policystycznych jajników rozpoczęły starania o dziecko już w wieku 25 lat.
Zespół policystycznych jajników a ciąża to temat, którym interesuje się wiele kobiet. Jednak mimo że zaburzenie to daje charakterystyczne objawy, zdarza się, że jest rozpoznane dopiero po kilku miesiącach niepowodzeń w zajściu w ciążę. PCOS uznawany jest za najczęstsze zaburzenie hormonalne, występujące w wieku reprodukcyjnym. Według obserwacji może dotykać nawet 15 % kobiet, które często nie są świadome, że może on być uwarunkowany zarówno czynnikami genetycznymi, jak i prowadzonym trybem życia.
U wielu kobiet ze zdiagnozowanym zespołem policystycznych jajników rozpoznaje się insulinoodporność, prowadzącą do hiperinsulinemi, tzn. ciągłego podwyższenia poziomu insuliny we krwi. Zbyt mało ruchu i nieodpowiednio zbilansowana dieta mogą prowadzić do wielu różnych zaburzeń w organizmie. W niektórych wypadkach wystarczy wprowadzić aktywność fizyczną i zmienić sposób odżywiania, by wzrosła szansa na zajście w ciążę. Zwiększa się bowiem wrażliwość tkanek na działanie insuliny, która reguluje wydzielanie androgenów przez jajniki, dzięki czemu istnieje możliwość wystąpienia naturalnej owulacji. Normalizację masy ciała ułatwiają produkty, które mają niski indeks glikemiczny, są to, np.: kasza gryczana, pieczywo pełnoziarniste, brązowy ryż, ciecierzyca, szpinak, kalafior, jabłka, chude mięso, ryby, nasiona roślin strączkowych, mleko i jego przetwory, surowe warzywa. Ponadto należy wyeliminować z menu żywność przetworzoną, cukry proste oraz tłuszcze nasycone. Wskazane jest, by kobiety cierpiące na zespół policystycznych jajników skorzystały z konsultacji z dietetykiem, który będzie w stanie zaproponować optymalną dietę, polegającą na zapobieganiu utrzymywania się wysokiego stężenia insuliny w organizmie. Kobieta powinna pamiętać o regularności posiłków, gdyż dopuszczenie do głodu, może doprowadzić do skoku cukru we krwi. Znaczenie ma również odpowiednia suplementacja, uzgodniona z lekarzem. Kobiecie nie może zabraknąć odpowiedniego poziomu m.in. kwasu foliowego, witaminy D, B6, B5, B12. Przestrzeganie tych kilku zasad może przynieść wiele korzyści. Obniżenie masy ciała już o 5 -10% zwiększa szansę na regularne miesiączki i cykle owulacyjne.
Zespół policystycznych jajników a ciąża to kwestia, przy której brany jest pod uwagę nie tylko wiek kobiety i styl życia, ale również długość starań, ogólny stan zdrowia, rezerwa jajnikowa i objawy kliniczne. Mimo że schorzenie to jest uznawane za jedną z przyczyn przedłużających się starań o dziecko oraz przyczyn niepłodności, nie przekreśla szansy na zajście w ciążę.
Za pomocą dobrze przeprowadzonej diagnozy, lekarz wprowadzi odpowiednie leczenie, dobrane indywidualnie do każdej pacjentki.
Przy problemach z zajściem w ciążę, nieregularnych miesiączkach i innych objawach PCOS powinno się jak najszybciej zgłosić do lekarza ginekologa-endokrynologa. Specjalista zleci realizację badań krwi, które pozwolą sprawdzić badanie hormonów oraz USG przezpochwowe. Dzięki temu stwierdzi obecność lub brak torbieli i będzie mógł postawić właściwą diagnozę.
Nowe wytyczne dotyczące rozpoznania zespołu policystycznych jajników z 2018 roku przypisują duże znaczenie objawom klinicznym, takim jak rzadkie owulacje lub brak owulacji oraz kliniczne oznaki hiperandrogenizmu (osłabienie cech typowych dla dojrzałych miesiączkujących kobiet przy jednoczesnym pojawianiu się objawów maskulinizacji).
Leczenie zespołu policystycznych jajników najlepiej rozpocząć od razu po stwierdzeniu choroby. To istotne szczególnie u młodych kobiet, które chcą zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko. Im szybciej zostanie rozpoczęta terapia, tym łatwiej będzie uregulować organizm i począć dziecko.
Postępowanie w przypadku rozpoznania zespołu policystycznych jajników uzależnione jest od tego, czy pacjentka planuje w danym momencie ciążę. Najczęściej leczenie PCOS polega na terapii hormonalnej, czyli przyjmowaniu tabletek antykoncepcyjnych. Ma to na celu przywrócenie równowagi hormonalnej oraz załagodzenie objawów choroby. Lekarz może rozważyć także stosowanie preparatów stymulujących jajeczkowanie lub zaproponować parze zapłodnienie metodą in vitro.
Ponieważ kobiety z PCOS częściej cierpią na zaburzenia natury psychicznej, duże znaczenie przypisuje się nie tylko stanowi fizycznemu, ale i także stanowi psychicznemu pacjentki. Bardzo ważne jest, by kobieta była pod opieką nie tylko ginekologa czy diabetologa, ale i by mogła ona liczyć na wsparcie psychiczne i pomoc psychologa.
Jeśli PCOS ma łagodny przebieg, by przywrócić parze szanse na poczęcie dziecka, wystarczy modyfikacja stylu życia (wdrożenie zdrowej diety oraz aktywności fizycznej).
Przy PCOS istotne jest także zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej w organizmie oraz rzucenie palenia papierosów, ponieważ te dwa czynniki zwiększają produkcję androgenów. Należy jednak pamiętać, że jest to choroba, która będzie towarzyszyć kobiecie przez całe życie.
W przypadku PCOS kluczowe jest wczesne rozpoczęcie leczenia tego schorzenia. Jakie badania warto wykonać, gdy lekarz podejrzewa, że problemy z płodnością wynikają z PCOS? Warto zbadać się w kierunku insulinoodporności, która często towarzyszy PCOS i utrudnia schudnięcie. Istotne jest także zweryfikowanie, czy poza PCOS u pacjentki istnieją również inne zaburzenia, które mogące powodować niepłodność.
Jeśli problem z niepłodnością nadal występuje (pomimo leczenia), warto również sprawdzić, czy przyczyna nie leży po stronie partnera. Pełna diagnostyka i szersze spojrzenie na problem (np. wykonanie u partnera badań jakości nasienia) są konieczne, by można było podjąć kroki, które przywrócą parze szanse na poczęcie zdrowego potomka.
Przeczytaj również: Badanie genu MTHFR – na czym polega i kiedy warto je wykonać?
Aktualizacja: 30 kwietnia 2020 r.
Data publikacji: 30/04/2020, Data aktualizacji: 10/11/2021
Zobacz także
Dodaj komentarz