Niepłodność może dotyczyć nawet co czwartej pary w krajach rozwijających się [1]. Co powoduje niepłodność u mężczyzn? Z czego wynika niepłodność u kobiet? Jak zacząć leczyć niepłodność oraz gdzie można się zwrócić o pomoc w rozwiązaniu tego problemu? Podpowiadamy.
Spis treści:
1. Co oznacza niepłodność?
2. Co powoduje niepłodność u mężczyzn?
3. Co powoduje niepłodność u kobiet?
4. Co oznacza niepłodność wtórna?
5. Co oznacza niepłodność immunologiczna?
6. Gdzie leczyć niepłodność?
7. Jak zacząć leczyć niepłodność?
8. Jak wspomóc leczenie niepłodności?
Niepłodność diagnozuje się, kiedy para regularnie współżyje bez zabezpieczenia przez minimum 12 miesięcy i nie dochodzi do poczęcia dziecka [2]. Słowo to jest często mylnie używane jako synonim bezpłodności, tymczasem są to dwa zupełnie inne pojęcia. Bezpłodność oznacza trwałą i nieuleczalną niezdolność do posiadania potomstwa [3].
Tym, co powoduje niepłodność u mężczyzn są najczęściej nieprawidłowe parametry nasienia. Światowa Organizacja Zdrowia opracowała wytyczne dotyczące procedury badania nasienia, są one regularnie aktualizowane w oparciu o najnowsze wyniki badań klinicznych i epidemiologicznych. Zgodnie z nimi parametry, które są istotne dla płodności mężczyzny to: objętość nasienia, pH nasienia, koncentracja plemników w nasieniu, całkowita liczba plemników, odsetek plemników o ruchu postępowym, odsetek plemników żywych oraz odsetek plemników o prawidłowej budowie morfologicznej [4].
Inne możliwe przyczyny niepłodności u mężczyzn to [5] [6]:
• nieprawidłowości anatomiczne dotyczące narządów rozrodczych,
• nieprawidłowości genetyczne, np. zespół łamliwego chromosomu X,
• powikłania stanów zapalnych lub pooperacyjne w obrębie narządów płciowych,
• prowadzenie niezdrowego stylu życia,
• stosowanie niektórych leków, np. immunosupresyjnych lub przeciwpadaczkowych,
• zaburzenia immunologiczne.
Zobacz również: Przyczyna niepłodności – nieprawidłowy kariotyp
Niepłodność u kobiet może wynikać z niedrożności jajowodów, nieleczonej choroby narządów płciowych, np. endometriozy lub zaburzeń hormonalnych, np. zespołu policystycznych jajników lub niedoczynności tarczycy [5].
Inne możliwe przyczyny niepłodności u kobiet to, podobnie jak u mężczyzn [5] [6]:
• nieprawidłowości anatomiczne dotyczące narządów rozrodczych,
• nieprawidłowości genetyczne, np. zespół łamliwego chromosomu X,
• powikłania stanów zapalnych lub pooperacyjne w obrębie narządów płciowych,
• prowadzenie niezdrowego stylu życia,
• stosowanie niektórych leków, np. immunosupresyjnych lub przeciwpadaczkowych,
• zaburzenia immunologiczne.
Natomiast gdy nie udało się określić przyczyny problemów związanych z zajściem w ciążę, diagnozowana jest niepłodność idiopatyczna.
Zobacz również: Bezpłodność a niepłodność – na czym polega różnica?
Jeśli para doczekała się dziecka, natomiast kolejne starania o potomstwo kończą się niepowodzeniem, diagnozowana jest tzw. niepłodność wtórna [7]. Możliwe przyczyny takiego stanu rzeczy, to zaawansowany wiek kobiety, rozwój schorzeń w obrębie narządów płciowych (np. endometrioza u kobiety), zmiany hormonalne lub zakażenia przenoszone drogą płciową [7]. W celu dokładniejszej diagnozy problemu konieczna jest wizyta u lekarza specjalizującego się w leczeniu niepłodności.
W sytuacji, gdy zaszło podejrzenie, że za problemy z płodnością odpowiadają zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego, para może zostać skierowana na badanie KIR. Analiza genetyczna w kierunku nieprawidłowości układu immunologicznego, które mogą się przyczyniać do problemów z poczęciem dziecka, jest przeprowadzana na podstawie niewielkiej próbki krwi żylnej [8]. Wynik badania może dostarczyć cennych informacji na temat receptorów występujących na komórkach układu odpornościowego NK i ich związku z płodnością.
Niepłodność to problem, który można, w przeciwieństwie do bezpłodności, rozwiązać. Gdzie leczyć niepłodność? Para może zasięgnąć pomocy lekarza ginekologa, lekarza endokrynologa lub zgłosić się na kompleksowe leczenie w klinice specjalizującej się w leczeniu niepłodności.
Pierwszy krok do wyleczenia niepłodności to zauważenie problemu, następnie konieczna jest dokładna diagnostyka. Badaniom w kierunku przyczyn niepłodności powinni się poddać zarówno kobieta, jak i mężczyzna. Należą do nich np. [5] [9]:
• analiza nasienia u mężczyzny,
• badania genetyczne – analiza kariotypu (inaczej badanie cytogenetyczne lub jakościowa i ilościowa analiza chromosomów) oraz badanie CFTR (analiza w kierunku mutacji genie CFTR) i AZF (badanie mikrodelecji regionu AZF chromosomu Y),
• badania hormonalne: poziom stężenia hormonów FSH (folikulotropina), LH (lutropina), TSH (hormon tyreotropowy, tyreotropina), estradiolu, progesteronu i testosteronu,
• badania przesiewowe w kierunku zakażenia drobnoustrojami, które mogą mieć wpływ na płodność (np. bakteryjna infekcja Chlamydia, Mycoplasma lub Ureaplasma, zakażenie pierwotniakiem rzęsistkiem pochwowym, zakażenie grzybicze Candida albicans lub złapanie wirusa opryszczki genitalnej),
• rentgenowskie badanie drożności jajowodów,
• USG narządów rozrodczych w celu wykrycia ich patologii.
Gdy uda się zidentyfikować przyczynę niepłodności, można wdrożyć odpowiednie leczenie – hormonalne, farmakologiczne lub operacyjne, w zależności od przypadku. Para może również skorzystać z takich rozwiązań jak inseminacja domaciczna albo zapłodnienie pozaustrojowe.
Inseminacja to zabieg, który polega na przeprowadzeniu selekcji plemników o dużym potencjale i następnie wprowadzeniu ich bezpośrednio do jajowodu, jamy lub szyjki macicy [10]. Wykonuje się go, kiedy parametry nasienia mężczyzny są niewystarczające do zapłodnienia lub gdy u kobiety wykryto endometriozę albo zmiany w budowie szyjki macicy, które uniemożliwiają zapłodnienie. Zabieg inseminacji jest pomocny także, wtedy kiedy występują zaburzenia w owulacji lub zdiagnozowano niepłodność idiopatyczną [10].
Zapłodnienie pozaustrojowe (inaczej zapłodnienie in vitro) polega na zapłodnieniu komórki jajowej w warunkach laboratoryjnych i następnie umieszczeniu zarodka w jamie macicy [11]. To najskuteczniejsza metoda leczenia niepłodności. Wskazaniem do zabiegu in vitro jest stwierdzenie u kobiety upośledzenia funkcji jajowodów, natomiast do męskich problemów z płodnością kwalifikujących do wykonania in vitro należy np. liczba plemników w 1 mililitrze nasienia wynosząca poniżej 3 milionów [11].
Gdy już wiadomo, co powoduje niepłodność u mężczyzny lub kobiety, gdzie leczyć niepłodność oraz jak zacząć leczyć niepłodność, bardzo ważne jest wdrożenie od zaraz zdrowych nawyków dotyczących stylu życia. Para powinna [12] [13] [14]:
• starać się utrzymać masę ciała na prawidłowym poziomie – negatywny wpływ na płodność ma zarówno zbyt niska, jak i zbyt duża masa ciała w stosunku do optymalnej,
• stosować odpowiednio zbilansowaną dietę – produkty, których spożywanie może wywierać niekorzystny wpływ na płodność to: przetworzone czerwone mięso, napoje słodzone cukrem, słodycze, artykuły spożywcze bogate w nasycone kwasy tłuszczowe lub sód,
• unikać nadmiernej ekspozycji na stres – stres rzutuje zarówno na jakość komórek jajowych u kobiety, jak i nasienia u mężczyzny,
• zadbać o odpowiednią ilość snu – nieodpowiednia ilość i jakość snu może wpłynąć negatywnie na wydzielanie hormonów płciowych,
• zrezygnować z sauny i bardzo gorących kąpieli – stres cieplny przyczynia się do pogorszenia jakości nasienia,
• zrezygnować z używek, takich jak alkohol czy też papierosy – palenie tytoniu przez mężczyzn wpływa negatywnie na wszystkie parametry nasienia, może również zmniejszać skuteczność zapłodnienia in vitro, natomiast u kobiet dym tytoniowy zaburza oogenezę oraz działanie układu hormonalnego do tego stopnia, że mogą u nich wystąpić problemy z płodnością. Podobne są konsekwencje nadużywania alkoholu,
• zwiększyć ilość aktywności fizycznej – ważny jest jednak umiar, ponieważ w przypadku kobiet nadmierna aktywność fizyczna może się przyczynić do pogorszenia płodności.
Zastosowanie się do powyższych zaleceń zwiększy skuteczność wdrożonej metody leczenia niepłodności.
Źródła:
1. Mascarenhas MN. et al. National, regional, and global trends in infertility prevalence since 1990: A systematic analysis of 277 health surveys. PLoS Med 9 (12) (2012).
2. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/260266,nieplodnosc
3. https://plodnosc.pl/czy-choroby-z-dziecinstwa-moga-wplynac-na-plodnosc-doroslego-mezczyzny/
4. https://gameta.pl/blog/powstaly-normy-badaniu-nasienia/
5. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/260266,nieplodnosc
6. https://plodnosc.pl/zaburzenia-hormonalne-a-nieplodnosc/
7. https://www.chcemybycrodzicami.pl/jak-radzic-sobie-z-nieplodnoscia-wtorna/
8. https://www.testdna.pl/badanie-kir-badanie-hla-c/
9. https://gameta.pl/blog/nieplodnosc-a-bezplodnosc-czy-oznaczaja-to-samo/
10. https://gameta.pl/leczenie-nieplodnosci/inseminacja/
11. https://gameta.pl/leczenie-nieplodnosci/in-vitro/
12. https://dietetycy.org.pl/zajscie-w-ciaze-styl-zycia/
13. Wiktorowicz K. et al. Wpływ sposobu żywienia na płodność mężczyzn. Forum Medycyny Rodzinnej 13(3): 125-132 (2019)
14. https://www.znana-polozna.pl/artykuly/styl-zycia-wplywa-na-plodnosc
Data publikacji: 07/06/2022, Data aktualizacji: 15/06/2022
Dodaj komentarz