Cykl miesiączkowy kobiety (inaczej miesięczny, menstruacyjny, owulacyjny, płciowy) związany jest z utrzymywaniem zdolności rozrodu żeńskiego układu rozrodczego. Innymi słowy Twój organizm co miesiąc przechodzi przez takie same fazy cyklu po to, aby zachować zdolność wydawania potomstwa na świat.
Cykliczne zmiany w organizmie kobiety służą przygotowaniu zdolnej do zapłodnienia komórki jajowej. Także błona śluzowa macicy, w której po zapłodnieniu zagnieżdża się komórka jajowa, co miesiąc przygotowuje się do spełnienia swojej funkcji. Czas, w którym komórka jajowa jest gotowa do zapłodnienia, nazywa się owulacją. Dochodzi do niej w trakcie dni płodnych. Co to jest owulacja i dni płodne? Jak sprawdzić dzień owulacji? Podpowiadamy poniżej!
Spis treści:
1. Cykl miesiączkowy – ile trwa i jak liczyć?
2. Kiedy można zajść w ciążę?
3. Cykl miesiączkowy – jak określić dni płodne i niepłodne?
4. Fazy cyklu miesiączkowego
5. Menstruacja (miesiączka, okres, krwawienie miesięczne)
6. Faza folikularna (proliferacyjna)
7. Owulacja (jajeczkowanie)
8. Faza lutealna
9. Cykl miesiączkowy hormony – jakie działają na kobiecy organizm?
10. Antykoncepcja hormonalna a cykl miesiączkowy
11. Zaburzenia cyklu miesiączkowego – najczęstsze przyczyny
Cykl miesiączkowy (owulacyjny) kobiety trwa zwykle 28 dni. Liczy się go od pierwszego dnia krwawienia miesiączkowego do ostatniego dnia przed następnym krwawieniem. Długość cyklu miesiączkowego uzależniona jest od wielu czynników, jednak powinna mieścić się w przedziale 21-35 dni. Zbyt krótkie lub zbyt długie cykle miesiączkowe wymagają wizyty u ginekologa i diagnostyki – należy jednak pamiętać, że są normalne u dziewcząt, które dopiero zaczęły miesiączkować.
Pierwsza miesiączka pojawia się zwykle między 11 a 16 rokiem życia – najczęściej ok. 2 lata od momentu, w którym zaczynają rozwijać się piersi. Okres występuje do momentu menopauzy, która pojawia się najczęściej w wieku 45-55 lat.
Podczas cyklu miesiączkowego tylko podczas kilku dni szansa na zajście w ciążę jest naprawdę wysoka. Mowa tu o owulacji i dniach płodnych.
Wiele kobiet zastanawia się, co to jest owulacja i dni płodne. Owulacja to czas, kiedy pęka pęcherzyk Graafa i do jajowodu zostaje uwolniona komórka jajowa gotowa do zapłodnienia. Z kolei o dniach płodnych mówić można na 3 dni przed owulacją i dwa dni po niej.
Komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia przez około 24 godziny po jej uwolnieniu, natomiast plemniki (w sprzyjających warunkach) mogą przeżyć od 48-72 godzin. Faza najwyższej płodności występuje 2-3 dni przed owulacją.
Precyzyjne ustalenie czasu owulacji (jajeczkowania) bywa bardzo trudne. Uważa się, że powinna ona nastąpić około 14 dni przed końcem cyklu. Jeśli cykle owulacyjne bywają nieregularne, trudno określić, kiedy czas ten nastąpi. Warto jednak obserwować swój organizm i lepiej go poznać.
Polecamy: Wiek ciąży a wiek dziecka. Jak ustalić datę poczęcia?
Jak sprawdzić dzień owulacji? Jest to bardzo proste u kobiet, które mają regularny, 28-dniowy cykl miesiączkowy. W takim przypadku czas jajeczkowania przypada na 14 dzień cyklu. Określenie dnia cyklu jest nieco trudniejsze w przypadku kobiet, które nie miesiączkują regularnie lub mają dłuższe cykle.
Mogą one skorzystać z jednego z następujących sposobów, aby określić swój czas jajeczkowania:
• Prowadzenie kalendarzyka cyklu miesiączkowego
Jeśli cykl miesiączkowy jest regularny, owulacja zwykle następuje 14 dni przed następną miesiączką. Długość trwania cyklu menstruacyjnego jest różna. U niektórych kobiet wynosi on tylko 21 dni, a zdarzają się też takie, u których cykl ten ma aż 35 dni. Kalendarzyk miesiączek pomoże Ci poznać swój cykl owulacyjny. Zapisuj początek oraz koniec każdej miesiączki. Już po analizie kilku cyklów będziesz mogła określić długość swojego cyklu oraz jego regularność.
• Stosowanie testów owulacyjnych
W aptekach dostępne są testy owulacyjne, które określają w przybliżeniu moment owulacji poprzez wykrycie w moczu zwiększonego stężenia hormonu luteinizującego LH. Konieczne jest stosowanie się do instrukcji producenta. W opakowaniu znajduje się zwykle 5 pasków.
• Pomiar temperatury ciała Owulacja powoduje skok temperatury ciała o 0,2°C-0,5°C. Kobieta jest najbardziej płodna 2-3 dni przed tym skokiem temperatury. Pomiaru należy dokonywać zawsze rano (o tej samej porze) przed wstaniem z łóżka, a wynik należy zapisać na wykresie. Sam pomiar temperatury nie jest trudny, ale analiza wyników nie należy do najprostszych. Warto zatem skorzystać z interaktywnych wykresów pomiaru temperatury dostępnych w Internecie. Aby pomiar był jak najbardziej miarodajny, można zaopatrzyć się w specjalny termometr owulacyjny.
• Obserwacja śluzu
Przed owulacją śluz kobiety jest przezroczysty i śliski (przypomina surowe białko jaja kurzego). Jest to oznaka najwyższej płodności. Po owulacji śluz staje się mętny, lepki lub też zanika.
Cykl miesiączkowy składa się z 4 faz: menstruacji (miesiączki), fazy folikularnej, owulacji i fazy lutealnej.
Długość trwania poszczególnych faz (dla cyklu trwającego 28 dni):
• menstruacja – 4 dni
• faza folikularna – 9 dni
• owulacja – 1 dzień
• faza lutealna – 14 dni
Na czym dokładnie polegają te fazy, czym się charakteryzują i co warto o nich wiedzieć?
Miesiączka trwa zwykle 3-5 dni (u niektórych kobiet krwawienia mogą trwać jednak 2-7 dni). Faza ta polega na złuszczaniu błony śluzowej macicy (endometrium), która rozrosła się i nabrzmiała w ostatniej fazie cyklu (lutealnej). W czasie miesiączki z pochwy wydostaje się płyn składający się przede wszystkim właśnie z tkanek błony śluzowej i z krwi.
Podczas menstruacji średnio dochodzi do utraty ok. 35 ml krwi (jednak za normalną uznaję się utratę do ok. 80 ml). Oprócz krwawienia ta faza może wiązać się z bólem podbrzusza, krzyża i ud. U wielu kobiet kilka dni przed menstruacją pojawia się zespół napięcia przedmiesiączkowego (m.in. drażliwość, huśtawka nastrojów, ból głowy, wzrost apetytu, zmęczenie).
Zobacz też: Antykoncepcja hormonalna – czy jest dla Ciebie?
W tej fazie złuszczony w czasie miesiączki nabłonek błony śluzowej macicy zaczyna intensywnie narastać. Pod wpływem podwyższonego poziomu hormonów (FSH i estrogeny) w jajnikach zaczyna dojrzewać kilka pęcherzyków Graafa – jeden z nich zaczyna później dominować i osiąga pełną dojrzałość. Pęcherzyk wydziela hormony, co pobudza komórki macicy i produkcję charakterystycznego śluzu. W pęcherzyku znajduje się niedojrzała komórka jajowa. Każda kobieta rodzi się z rezerwą ok. 1-2 miliony pęcherzyków jajnikowych.
Faza folikularna to jeszcze nie czas jajeczkowania ani dni płodne. Jednak określa się ją jako fazę niepłodności względnej. Oznacza to, że w tym czasie prawdopodobieństwo zajścia w ciążę nie jest wysokie, ale nie jest również zerowe. Sposoby na to, jak sprawdzić dzień owulacji, nie są w stanie nam wykazać, jakie mamy szanse na zajście w ciążę w tym czasie. Warto więc pamiętać o antykoncepcji, jeśli nie planujemy macierzyństwa.
Kiedy pęcherzyk Graafa osiągnie pełną dojrzałość, wysoki poziom estrogenu działa na przysadkę mózgową, co powoduje uwolnienie innego hormonu – LH (lutropiny). Niedojrzała komórka jajowa jest pod jego wpływem stymulowana, dochodzi również do osłabienia ścianek pęcherzyka, a następnie – do uwolnienia niedojrzałej komórki jajowej. Zostaje ona wyłapana przez jajowód, gdzie dojrzewa. Komórka jajowa może zostać zapłodniona, a jeśli do tego nie dojdzie, obumiera.
Możliwe objawy owulacji to:
• wzrost temperatury o ok. 0,5 stopnia Celsjusza,
• ból owulacyjny (w podbrzuszu, o różnym nasileniu zależnie od organizmu),
• niewielkie krwawienie/plamienie z pochwy
• śluz płodny, uczucie wilgotności
• uniesienie ujścia macicy w części pochwowej (jest ono też miękkie i otwarte).
Czas jajeczkowania to moment cyklu, w którym szanse na zajście w ciążę są największe. Nie oznacza to jednak, że stosunek bez zabezpieczenia w tym czasie skończy się zapłodnieniem. Wpływ na to ma wiele innych czynników m.in. funkcjonowanie gospodarki hormonalnej, wiek matki czy sposób odżywiania się. Warto więc wykonać potrzebne badania i odpowiednio o siebie zadbać, zanim rozpoczniemy starania o dziecko.
Po owulacji w jajniku pozostają resztki pęcherzyka Graafa, które ulegają przekształceniu w ciałko żółte. Wydziela ono hormony (estrogeny, progesteron), spada jednocześnie poziom LH i FSH.
Jeśli doszło do zapłodnienia: progesteron przygotowuje błonę śluzową macicy do implantacji zarodka i pozwala utrzymać ciążę (jego stężenie nie spada), a zygota zaczyna produkować hormon hCG podtrzymujący ciałko żółte.
Jeśli nie doszło do zapłodnienia: dzięki obniżaniu poziomu LH ciałko żółte stopniowo zanika, a poziom progesteronu obniża się (to spowoduje później złuszczanie rozrośniętej błony śluzowej macicy, czyli miesiączkę).
W czasie cyklu miesiączkowego dochodzi do zmian stężenia hormonów płciowych, ponieważ to właśnie one kontrolują występowanie wszystkich faz. Jakie hormony działają na organizm i co warto o nich wiedzieć?
• Estrogeny – grupa hormonów płciowych, w czasie cyklu miesiączkowego odpowiedzialnych przede wszystkim za rozrost błony śluzowej macicy, pobudzenie wydzielania śluzu i zakończenie miesiączki.
• Progesteron – hormon wydzielany przede wszystkim przez ciałko żółte, a w czasie ciąży przez łożysko. W czasie cyklu miesiączkowego umożliwia zagnieżdżenie zarodka i utrzymanie ciąży.
• LH (lutropina, hormon luteinizujący) – hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, w czasie cyklu miesiączkowego prowadzi przede wszystkim do pęknięcia pęcherzyka Graafa (owulacji).
• FSH (hormon folikulotropowy, folikulotropina) – hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, w czasie cyklu miesiączkowego pobudzający produkcję estrogenów i pobudzający dojrzewanie pęcherzyków Graafa.
• hCG (ludzka gonadotropina kosmówkowa) – hormon produkowany przez zygotę, zarodek, a potem łożysko, którego celem jest podtrzymanie ciałka żółtego (wytwarzającego progesteron odpowiedzialny za utrzymanie ciąży).
Czas jajeczkowania i dni płodne są zależne od poziomu hormonów w organizmie. Ich nieprawidłowy poziom może prowadzić od zaburzeń cyklu miesiączkowego oraz problemów z zajściem w ciążę.
Antykoncepcja hormonalna polega przede wszystkim na zablokowaniu owulacji. W czasie jej stosowania nie można więc mówić o naturalnym cyklu miesiączkowym. Krwawienie, które występuje w czasie przerwy w stosowaniu tabletek, krążków czy plastrów jest tak naprawdę krwawieniem z odstawienia, a nie miesiączką. Zwykle takie krwawienie jest słabsze, mniej bolesne i krótsze niż menstruacja.
Czas jajeczkowania w trakcie stosowania antykoncepcji hormonalnej jest blokowany. Nie oznacza to jednak, że w tym czasie kobieta jest całkowicie niepłodna. Musimy pamiętać, że skuteczność antykoncepcji hormonalnej szacuje się na ponad 99%. Jest więc ona niemal całkowicie skuteczna. Zdarzają się jednak przypadki kobiet, które zachodzą w ciążę mimo stosowania tej formy antykoncepcji. Z reguły są to jednak Panie, które nie przyjmują jej regularnie lub nie stosują się do zaleceń lekarza.
Do ok. 2 lat po rozpoczęciu miesiączkowania i w okresie przedmenopauzalnym cykle mogą być nieregularne – i w takiej sytuacji może to być stan prawidłowy (zawsze warto jednak skonsultować się z lekarzem). Co jeszcze może powodować zaburzenia cyklu miesiączkowego – przede wszystkim zatrzymanie miesiączki i owulacji?
• Zaburzenia hormonalne
Nieregularne cykle najczęściej wiążą się z zespołem policystycznych jajników (PCOS). Mogą być również konsekwencją np. niedoczynności albo nadczynności tarczycy czy nieprawidłowego poziomu hormonów płciowych. Warto w takiej sytuacji udać się na badania hormonalne. Jest to szczególnie ważne, jeśli planujemy macierzyństwo. Poznanie przyczyny naszego stanu pozwoli uregulować hormony. Dzięki temu łatwiej obliczyć będzie czas jajeczkowania.
• Nieprawidłowa masa ciała
Zbyt niska lub za wysoka waga może powodować zaburzenia w cyklu miesiączkowym ze względu na nieprawidłową ilość tłuszczu w organizmie.
• Nadmierny stres
W sytuacjach stresowych wytarzana jest prolaktyna, a zbyt wysoki poziom tego hormonu może z kolei prowadzić m.in. do zatrzymania owulacji.
• Nieleczona celiakia
U kobiet z nieleczoną celiakią okres płodności może ulec skróceniu. Często występują też zaburzenia miesiączkowania i owulacji ze względu na problemy z przyswajaniem składników odżywczych z pożywienia czy leków, a więc i niedoborami ważnych substancji.
• Czynniki genetyczne
Niektóre nieprawidłowości genetyczne dają o sobie znać dopiero po jakimś czasie. Zaburzenia miesiączkowania mogą wiązać się m.in. z nieprawidłowym kariotypem.
To może Cię zainteresować: 11 sposobów na płodność!
Data aktualizacji: 10.01.2019 r.
Opublikowano: 5.06.2015 r.
Artykuł jest chroniony prawami autorskimi. Niedopuszczalne jest zwielokrotnianie, modyfikowanie, publiczne odtwarzanie i / lub udostępnianie Serwisu, jego części, materiałów w nim zamieszczonych i / lub ich części, za wyjątkiem przypadków wskazanych w obowiązujących w tym zakresie przepisach prawa.
.
Data publikacji: 05/06/2015, Data aktualizacji: 21/07/2022
Zobacz także
Dodaj komentarz