Badanie Rh płodu wykonuje się w szczególności wtedy, gdy rodzice nie wiedzą, czy są Rh-ujemni, czy Rh-dodatni. Genotypowanie RhD płodu pozwala ocenić ryzyko konfliktu serologicznego – po uzyskaniu wyniku testu DNA może się okazać, że profilaktyka śródciążowa jest niepotrzebna.
Spis treści:
Z konfliktem serologicznym nieodłącznie wiąże się pojęcie „RhD płodu”. Co to jest? Zacznijmy od początku. Każdy z nas ma określoną grupę krwi, związaną z tym, jakie antygeny występują na krwinkach czerwonych. Przynależność do konkretnego układu AB0 oraz Rh jest cechą stałą i niezmienną przez całe życie. Podstawowe grupy krwi to: 0 – brak antygenu na krwinkach; A – antygen A na krwinkach; B – antygen B na krwinkach; AB – antygeny A i B na krwinkach.
Duże znaczenie ma także antygen D – jeśli jest on obecny w krwi, mówi o osobie Rh-dodatniej, natomiast jeśli go brak, mamy do czynienia z Rh-ujemnością.
Podsumowując, pojęcie RhD płodu odnosi się do układu Rh, który może być ujemny (pozbawiony antygenu D) lub dodatni (antygen D jest obecny). Obecność lub brak antygenu D nie jest w żadnym stopniu zależna od grupy krwi A, B, AB lub 0 – szacuje się, że około 80-85% populacji to osoby Rh-dodatnie, natomiast około 15-20% z nas jest Rh-ujemnych.
Znajomość czynnika RhD płodu jest niezbędna, gdy para planuje ciążę. Dzięki badaniu RH płodu można bowiem ocenić ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego.
Do konfliktu serologicznego dochodzi, gdy dziecko odziedziczy po swoim ojcu krew Rh+, natomiast jego mama posiada czynnik Rh-. Wtedy organizm matki zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwko krwi malucha – mogą one przenikać przez łożysko i uszkadzać krwinki płodu. Jeśli wartość przeciwciał jest wysoka, niezbędna jest interwencja lekarska – do specjalisty należy decyzja, co robić – może się okazać, że konieczna jest transfuzja wewnątrzmaciczna.
Badanie Rh wykonuje się, aby nie dopuścić do pojawienia się konfliktu serologicznego. Profilaktyka polega na oznaczeniu grupy krwi w układzie Rh – jeśli u ciężarnej zostanie wykryte Rh-, analizowany jest poziom przeciwciał anty-Rh, podawana jest także immunoglobulina anty D. Zastrzyk ma na celu zniszczyć przeciwciała, które mogłyby zaszkodzić dziecku.
Profilaktyka konfliktu serologicznego jest w wielu krajach objęta programem ministerialnym – w Polsce także można już liczyć na pomoc. Profilaktyka śródciążowa konfliktu serologicznego obejmuje oznaczanie grupy krwi oraz badanie w kierunku obecności przeciwciał odpornościowych (Rh- i Rh+). Przez budżet państwa jest finansowane także podanie immunoglobuliny anty-RhD w czasie ciąży [1].
Z profilaktyki śródciążowej może zwolnić badanie antygenu RhD płodu z krwi matki [2]. To nieinwazyjny test prenatalny, który opiera się na metodzie badania wolnego płodowego DNA (cffDNA), czyli analizie materiału genetycznego dziecka krążącego w krwi ciężarnej. Tego typu badania są z powodzeniem stosowane w wielu krajach takich jak Wielka Brytania, Dania czy Holandia. W Polsce genotypowanie RhD płodu za pomocą badań wolnego płodowego DNA nie jest jeszcze aż tak popularne.
Badanie antygenu RhD płodu z krwi matki można zastosować w badaniach masowych, np. w całej populacji ciężarnych, które są RhD-ujemne. Metoda analizy czynnika Rh płodu może być pomocna także u tych kobiet, u których w przeszłości wystąpił konflikt serologiczny.
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce zaleceniami wydanymi przez Narodowe Centrum Krwi analiza wolnokrążącego DNA płodu w osoczu ciężarnej pozwala na zwolnienie z profilaktyki śródciążowej kobiet, których płody są RhD ujemne [3].
Taka sytuacja zdarza się u około 38% ciężarnych – RhD płodu jest ujemne i w tej sytuacji nie trzeba podawać leku.
Badanie Rh płodu poprzez genotypowanie pozwoliłoby na odstąpienie od niepotrzebnej profilaktyki śródciążowej i tym samym – zaoszczędzenie środków ponoszonych przez pacjentów lub system ochrony zdrowia [4].
Zobacz też: Badania wolnego płodowego DNA – zastosowanie
Źródła:
1. http://www.archiwum.mz.gov.pl/aktualnosci/dobra-wiadomosc-dla-kobiet-w-ciazy/
2. Zalecenia Narodowego Centrum Krwi dotyczące stosowania immunoglobuliny anty-RhD w profilaktyce konfliktu matczyno-płodowego w zakresie antygenu D z układu Rh obowiązujące od dnia 18.12.2015 r.
3. Baczyńska-Strzecha M., Kalinka J., 2018. Profilaktyka śródciążowa i okołoporodowa konfliktu serologicznego. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna; 3 (2): 64-69.
4. Sapa A i inni, 2014. Diagnostyczna przydatność detekcji genu RHD w osoczu ciężarnych w profilaktyce konfliktu matczyno-płodowego na tle antygenu D z układu Rh. Ginekologia Polska; 85: 570-576.
Aktualizacja: 3 marca 2021 r. | Zdjęcie główne: pixabay.com
Artykuł jest chroniony prawami autorskimi. Niedopuszczalne jest zwielokrotnianie, modyfikowanie, publiczne odtwarzanie i / lub udostępnianie Serwisu, jego części, materiałów w nim zamieszczonych i / lub ich części, za wyjątkiem przypadków wskazanych w obowiązujących w tym zakresie przepisach prawa.
Data publikacji: 03/03/2021, Data aktualizacji: 08/11/2021
Dodaj komentarz