mgr Katarzyna Nowak, dietetyk kliniczny, edukator w cukrzycy, FoodMed Centrum, www.foodmedcentrum.pl
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną o złożonej etiologii, która objawia się hiperglikemią na czczo lub w odpowiedzi na spożycie posiłku oraz zaburzeniami w metabolizmie makroskładników. Szacuje się, że aktualna liczba chorych na cukrzycę sięga około 390 milionów i niestety stale wzrasta.
Cukrzyca wpływa negatywnie na funkcjonowanie wielu układów i narządów, przyczyniając się do rozwoju retinopatii, nefropatii, chorób układu krwionośnego, neuropatii autonomicznej prowadzącej do zaburzenia pracy układów pokarmowego i sercowo-naczyniowego, ma także wpływ na funkcje rozrodcze.
Co więcej, zachorowalność na cukrzycę wzrasta w coraz młodszych grupach wiekowych, przez co wpływ tej choroby na funkcje rozrodcze kobiet i mężczyzn staje się coraz większym problemem.
Niepłodnością nazywamy stan, w którym zachodzi częściowa lub całkowita niemożność wytwarzania funkcjonalnych komórek rozrodczych.
Problemy z poczęciem dotykają niemal 15% par, z czego szacunkowo ok. 30-35% przypadków powodowanych jest przez zaburzenia czynności męskiego układu rozrodczego. U mężczyzn oznacza to całkowity lub częściowy brak zdolności do wytwarzania żywych plemników lub niezdolności do odbycia stosunku. W ciągu ostatnich lat wiele badań potwierdziło negatywny wpływ cukrzycy na funkcje seksualne mężczyzn (jakość nasienia, jakość materiału genetycznego plemników, problemy z erekcją).
Do najistotniejszych czynników związanych z cukrzycą, negatywnie wpływających na czynności seksualne mężczyzn, zalicza się zaburzenia naczyniowe wynikające z dysfunkcji śródbłonka naczyniowego. Dyslipidemia, współwystępująca z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, może utrudniać wystąpienie erekcji, ponieważ wiąże się z podwyższeniem stężenia oksydowanych lipoprotein o niskiej gęstości. Stanowią one jeden z głównych czynników rozwoju zaburzeń naczyniowych.
Długie okresy hiperglikemii nasilają stres oksydacyjny, który przyczynia się do zaburzenia produkcji hormonów oraz cytokin prozapalnych odgrywających kluczową rolę w rozwoju zmian zapalnych w naczyniach krwionośnych. Coraz więcej badań wskazuje na istotną rolę końcowych produktów glikacji (AGE), których podwyższone stężenie obserwuje się właśnie w jądrach i nasieniu diabetyków (w porównaniu ze zdrowymi mężczyznami). Produkty glikacji aktywują jeden z głównych enzymów powodujących powstawanie wolnych rodników tlenowych, które nasilają stres oksydacyjny poprzez związanie ze swoistymi receptorami RAGE.
Do głównych przyczyn zaburzeń erekcji u diabetyków z długoletnim stażem należy zaliczyć także neuropatię w obrębie komórek nerwowych męskich narządów płciowych, która wynika z niewyrównanej glikemii, nadciśnienie tętnicze i zaburzenia lipidowe oraz zwapnienia nasieniowodów i zmniejszenie całkowitej masy gruczołu krokowego.
W rozważaniach na temat zaburzeń płodności u diabetyków należy także zwrócić uwagę na dysfunkcje hormonalne, które są konsekwencją zaburzeń metabolicznych wynikających z przebiegu cukrzycy. U co czwartego diabetyka z zaburzeniami erekcji występuje spadek całkowitego stężenia testosteronu. Ponadto zmiana ekspresji genów kodujących białka transporterowe glukozy negatywnie wpływa na spermatogenezę, steroidogenezę oraz funkcje plemników.
Metaboliczne wyrównanie glukozy jest kluczem dla utrzymania funkcji seksualnych i uniknięcia problemów z płodnością.
Zaburzenia gospodarki węglowodanowej u kobiet skutkują przede wszystkim zaburzeniami gospodarki hormonalnej i nieregularnością cyklu menstruacyjnego.
Wyrównanie metaboliczne cukrzycy niweluje ryzyko powikłań i znacząco podwyższa stopień płodności u kobiet z cukrzycą, zbliżając je statystycznie do zdrowych kobiet. Badania donoszą, że u dziewcząt, u których cukrzyca wystąpiła przed 10. rokiem życia, menstruacja pojawia się z około rocznym opóźnieniem i jest skorelowana z wystąpieniem zaburzeń cyklu menstruacyjnego w późniejszym wieku.
Na wystąpienie tych nieprawidłowości narażone są w szczególności te kobiety, u których jednocześnie występuje zbyt niska masa ciała. Istotnym czynnikiem u pacjentek stosujących insulinoterapię jest umiejętne dozowanie tego hormonu, gdyż nadmierna podaż insuliny (przewyższająca ilości fizjologiczne) może prowadzić do hiperandrogenizmu i w konsekwencji do rozwoju zespołu policystycznych jajników lub też insulinooporności.
Oba te zaburzenia znacząco obniżają zdolności rozrodcze kobiet. Pacjentki z cukrzycą typu drugiego narażone są w szczególności na skrócenie wieku rozrodczego i wcześniejsze wystąpienie menopauzy.
Co ważniejsze, cukrzyca typu drugiego u kobiet często jest wynikiem zaburzeń hormonalnych i metabolicznych, które występują w przebiegu zespołu policystycznych jajników i insulinooporności, stąd statystyki dotyczące płodności u kobiet z tym typem cukrzycy są tak niskie.
Wyrównanie metaboliczne cukrzycy jest istotne nie tylko dla zdolności rozrodczych kobiet, ale także w kontekście przebiegu ciąży i ewentualnych problemów zdrowotnych dziecka. Z racji powikłań naczyniowych kobiety z cukrzycą w szczególności są narażone na ryzyko poronień, przedwczesnych porodów czy tez urodzenia dziecka z wadami rozwojowymi.
U pacjentek z cukrzycą typu pierwszego warto również zwrócić uwagę na możliwość rozwoju innych chorób z autoagresji, takich jak choroba Hashimoto, które także mogą wpływać na zdolności rozrodcze oraz możliwość donoszenia ciąży.
Metaboliczne wyrównanie cukrzycy (zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn) jest istotnym elementem prewencji zaburzeń płodności.
W związku z tym właściwa dieta, połączona z aktywnością fizyczną i edukacją diabetologiczną zapewniającą efektywne zastosowanie leczenia, to podstawowe czynniki warunkujące zachowanie funkcji rozrodczych u pacjentów diabetologicznych. To dlatego opieka wykwalifikowanych specjalistów – lekarza, edukatora i dietetyka – wydaje się być kluczowa dla prewencji niepłodności u diabetyków oraz właściwego przebiegu ciąży u kobiet z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.
Zobacz też: Cukrzyca ciążowa
Z wykształcenia dietetyk kliniczny, biotechnolog i edukator diabetologiczny. Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu oraz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W ramach programu stypendialnego uczestniczyła w badaniach nad wpływem czynników środowiskowych na DNA człowieka prowadzonych w Instytucie Genomiki i Biotechnologii na Uniwersytecie w Vila Real. Uczestniczka w wielu programach o tematyce prozdrowotnej organizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki. Specjalizuje się w dietoterapii zaburzeń gospodarki węglowodanowej i hormonalnej, szczególne u kobiet ciężarnych oraz planujących ciążę. Współpracuje z Ośrodkiem Troski o Płodność „Juglans”. Prowadzi warsztaty edukacyjne dla diabetyków oraz ich najbliższych, a także indywidualną edukację diabetologiczną dla pacjentów przyjmujących insulinę (także tych, którzy stosują osobiste pompy insulinowe).
Data publikacji: 04/12/2017, Data aktualizacji: 07/11/2021
Zobacz także
Dodaj komentarz